Bibliotheken verschenen voor het eerst in het oude Oosten. Gewoonlijk wordt de eerste bibliotheek een verzameling kleitabletten genoemd, ongeveer 2500 v. Chr., gevonden in de tempel van de Soemerische stad Nippur. In een van de graven bij Thebe, Egypte, werd een doos papyrus gevonden uit de Tweede Overgangsperiode (XVIII-XVII eeuwen v. Chr.). Zo’n 20.000 papyri werden verzameld door Ramses II in de tijd van het Nieuwe Rijk. De beroemdste bibliotheek uit het Oude Oosten is de verzameling spijkerschrifttabletten uit het paleis van de Assyrische koning Ashurbanipal in Nineveh in de VIIe eeuw v. Chr. Het belangrijkste deel van de tabletten bevat juridische informatie. In het oude Griekenland werd de eerste openbare bibliotheek gesticht in Heracleo door de tiran Klearchos (IV eeuw v. Chr.).
Het grootste centrum van antieke boekenkennis was de Bibliotheek van Alexandrië. Het werd in de IIIe eeuw v. Chr. door Ptolemaeus I gesticht en was het centrum van het onderwijs van de gehele hellenistische wereld. De Bibliotheek van Alexandrië maakte deel uit van het muĩon (museum) complex[1]. Het complex omvatte woonkamers, eetzalen, leeszalen, botanische en zoölogische tuinen, een observatorium en een bibliotheek. Later werden medische en astronomische instrumenten, opgezette dieren, standbeelden en bustes toegevoegd voor onderwijsdoeleinden. Er bevonden zich 200.000 papyri in de Tempel (bijna alle bibliotheken uit de oudheid bevonden zich in tempels) en 700.000 documenten in de School. Het museum en een groot deel van de bibliotheek van Alexandrië werden rond 270 na Christus verwoest.
In de Middeleeuwen waren de kloosterbibliotheken met hun scriptoriums de bakermat van de boekenleer (zie met name het artikel over de Karolingische bibliotheken). Niet alleen geschriften en werken van kerkvaders, maar ook werken van antieke auteurs werden er gekopieerd. Tijdens de Renaissance gingen schrijvers op jacht naar Griekse en Latijnse teksten die in kloosters bewaard waren gebleven. De manuscripten werden aan de bibliotheekrekken vastgeketend wegens hun hoge kosten en de arbeidsintensieve aard van hun productie.
De uitvinding van de boekdrukkunst en de ontwikkeling van de boekdrukkunst brachten enorme veranderingen teweeg in het uiterlijk en de activiteiten van bibliotheken, die nu meer en meer van archieven verschilden. De bibliotheekfondsen beginnen snel te groeien. Met de verspreiding van het alfabetisme in de moderne tijd nam ook het aantal bibliotheekbezoekers toe.
Al met al bezitten bibliotheken vandaag de dag zo’n 130 miljoen titels.
Soorten bibliotheken
De nationale bibliotheek is bedoeld om de bewaring en beschikbaarheid te waarborgen van alle gedrukte en aanverwante producten die door de betrokken staat zijn geproduceerd en uitgegeven of ermee verband houden en waarnaar bij de lezers vraag kan bestaan. Om de volledigheid van de nationale bibliotheekcollectie te waarborgen, maken veel landen gebruik van het wettelijk depotsysteem.
Regionale bibliotheken fungeren als filialen van de nationale bibliotheek, wat vooral belangrijk is voor afgelegen regio’s van het land.
Openbare bibliotheken bieden hun lezers de meest populaire edities aan.
Speciale bibliotheken verzamelen publicaties van een bepaald type (bladmuziek, blindenboeken, staatsnormen, octrooien, voorspellingen op palmbladeren, enz.) of over bepaalde onderwerpen. De behoefte aan speciale bibliotheken wordt in een aantal gevallen veroorzaakt door bijzondere voorwaarden voor de opslag en het gebruik van publikaties, maar houdt voor het grootste deel verband met de onmogelijkheid om te veel publikaties in één ruimte te concentreren en de werkzaamheden van hooggekwalificeerde specialisten in te verschillende takken van het boekenvak in één instelling te verzekeren.
Blindenbibliotheken bieden toegang tot informatie voor blinde en slechtziende lezers. Dergelijke bibliotheken bevatten brailleboeken en audioboeken in verschillende media.
Bibliotheken van universiteiten, hogescholen en scholen zijn hoofdzakelijk bedoeld om studenten te voorzien van de literatuur die nodig is voor het onderwijsproces en de samenstelling van het fonds ligt dicht bij het bijzondere. Hetzelfde kan gezegd worden van departementale bibliotheken. In tegenstelling tot speciale bibliotheken zijn institutionele en departementale bibliotheken echter niet toegankelijk voor het publiek en bedienen zij alleen de lezers die tot de betrokken instelling of afdeling behoren.
“Als door een verwoestende ramp alle centra van onderwijs en cultuur van de aardbodem verdwijnen, als er in de wereld niets anders overblijft dan bibliotheken, krijgen de wereld en de mensheid de kans om te herleven.”